Nietolerancja glutenu a poważne problemy zdrowotne

Niewiele osób myśli o celiakli jako o chorobie. Trudna do zdiagnozowania, bardziej kojarzy się z  niestrawnością. Niestety, jest to schorzenie, które nie leczone może doprowadzić do poważnych powikłań zdrowotnych.

Jako jednostka chorobowa celiaklia została zdefiniowana pod koniec XIX wieku. Za jej istotę uważano przewlekłą niestrawność występującą najczęściej u dzieci w wieku 1-5 lat. Leczenie  polegało na wyeliminowaniu z diety skrobi. Swego rodzaju przełomem w podejściu do tego schorzenia było dostrzeżenie związku pomiędzy brakiem produktów zbożowych w codziennym jadłospisie, a ustąpieniem objawów chorobowych. Ciekawostką jest fakt, że przyczyniła się do tego bieda wywołana II wojną światową. Dzieci cierpiące na celiaklie, które ze względu na wojenną zawieruchę pozbawione były pokarmów zbożowych bardzo szybko pozbywały się dolegliwości ze strony układu trawiennego. Kiedy świat nauki podążył tym tropem, odkryto, że ich sprawcą jest gluten. To białko występujące w nasionach zbóż – pszenicy, jęczmienia, żyta i owsa.

Co wiemy o celiakli?

Obecnie wiadomo już dostatecznie dużo o tej chorobie aby móc się jej skutecznie przeciwstawić. Niestety, nie ma co liczyć na całkowite wyzdrowienie. Jednak stosując się do ściśle określonych zasad udaje się w 100 proc. cofnąć procesy chorobowe i wynikające z nich dolegliwości.

Nietolerancja glutenu to choroba ogólnoustrojowa, a nie tylko dysfunkcja jelit. Spowodowana jest ona nieadekwatną odpowiedzią immunologiczną na cząsteczki glutenu. Organizm osoby, która nie toleruje tego białka nie jest w stanie go strawić. Wnikając w ściany jelita cienkiego wywołuje stan zapalny w organizmie. Nasz układ immunologiczny postrzega go jako czynnik patologiczny, a nie pokarm.

Reakcja ta na dłuższą metę prowadzi do dysfunkcji jelit objawiających się zanikiem kosmków jelitowych. To elementy odpowiedzialne za przyswajanie wyodrębnionych z pożywienia składników odżywczych. Postępujące upośledzenie wchłaniania białek, węglowodanów, tłuszczy, witamin i wszelkich innych niezbędnych organizmowi mikro i makroelementów osłabia nasz organizm. Konsekwencją braku leczenia są liczne powikłania, z których najbardziej groźnymi są  złośliwe nowotwory atakujące układ pokarmowy. Rak może rozwinąć się także poza przewodem pokarmowym, np. w trzustce, wątrobie,a nawet w węzłach chłonnych. Łagodniejszymi, aczkolwiek również poważnymi powikłaniami są wrzodziejące zapalenia jelita cienkiego, osteoporoza, bezpłodność, poronienia oraz przedwczesna menopauza.

Czym się objawia nietolerancja glutenu

Podstawowym problemem dotyczącym osób cierpiących na celiaklie jest fakt, że tylko 3-4 proc. z nich jest świadoma swojej choroby. Jest to związane z niespecyficznymi objawami, które jej towarzyszą oraz różnymi jej postaciami.

Klasyczna jej postać występuje najczęściej u małych dzieci i towarzyszą jej charakterystyczne dolegliwości ze strony układu trawiennego. Są to: biegunki, bóle brzucha, wzdęcia, spadek masy ciała, ogólne osłabienie, wymioty, częste nadżerki błoń śluzowych jamy ustnej oraz dolegliwości ze strony wątroby.

U osób dorosłych objawy potrafią być tak niespecyficzne, że od zaistnienia schorzenia do jego zdiagnozowania może upłynąć kilka, a nawet kilkanaście lat! Dzieje się tak, ponieważ objawy mogą nie być zupełnie związane z układem pokarmowym. Często są to problemy dermatologiczne, układu płciowo-moczowego oraz układu nerwowego. Trudne do zdefiniowania wykwity, świąd i zmiany skórne, późne dojrzewanie płciowe, wahania nastroju, nawracające bóle głowy, chroniczne zmęczenie, niski wzrost, łatwość powstawania siniaków i krwawień z nosa oraz brak tzw. krzepy fizycznej mogą być zwiastunami celiakli.

Geneza powstawania

Nie ma również reguły co do czynników ryzyka zachorowania. Nietolerancja glutenu może dotknąć osoby obciążone genetycznie. Może ją także powodować ostre zatrucie pokarmowe. A także zabieg chirurgiczny w obrębie jamy brzusznej, biegunki spowodowane bakteriami z innej strefy klimatycznej, a nawet ciąża. Jak łatwo zauważyć czynnikami ryzyka są silne stresy dotykające układ trawienny. Często obserwuje się występującą równolegle nietolerancję laktozy czyli cukru mlecznego. Coraz częściej okazuje się, że chorzy na celiaklie to cukrzycy typu I, osoby cierpiące na  innego rodzaju choroby immunologiczne oraz z zaburzeniami genetycznymi np. zespołem Downa.

Jak zdiagnozować nietolerancję glutenu?

Diagnostyka nietolerancji glutenu to proces złożony ponieważ nie można jej potwierdzić za pomocą pojedynczego badania. Przede wszystkim dokonuje się rozpoznania obecności specyficznych przeciwciał świadczących o procesie zapalnym wywołanym glutenem. Badanie endoskopowe dwunastnicy, a także pobranie wycinków ścianek jelita cienkiego pomagają ocenić czy nie nastąpił u osoby badanej proces zanikania kosmków jelitowych odpowiedzialnych za przyswajanie składników odżywczych. Badanie morfologii krwi pozwoli stwierdzić czy nie występuje niedokrwistość, ponadnormatywna liczba płytek krwi czy też ponadprzeciętna aktywność specyficznych enzymów wątrobowych. Innymi niepokojącymi symptomami mogącymi pozwolić na zdiagnozowanie celiakli jest obniżenie poziomu elektrolitów lub białka w surowicy, niski poziom żelaza, witamin oraz obniżenie gęstości kości.

Nietolerancja glutenu – leczenie

Dobrą wiadomością dla osób chorych jest to, że walka z tym schorzeniem nie wymaga przyjmowania leków. Ogranicza się ona do trzymania się ściśle zaleceń diety z której wyeliminowany został gluten. Przy jej zachowaniu objawy chorobowe u zdecydowanej większości pacjentów zanikają już po 2 tygodniach. Kolejne 2 miesiące to czas którego organizm potrzebuje na regenerację i odbudowę uszkodzonych kosmków jelitowych.

Jednak przestrzeganie uzdrawiającej diety nie jest zadaniem łatwym. To nie tylko eliminacja produktów zawierających mąkę oraz nasiona w.w. zbóż. Niestety ale gluten występuje w wielu produktach spożywczych pozornie nie związanych ze zbożami. Znajduje się w m.in. w parówkach, pasztetach i niektórych wędlinach, jogurtach oraz produktach wzbogaconych w zbożowy błonnik, lodach, ciastkach, proszku do pieczenia, sosach instant, śmietance do kawy i wielu innych.

Niestety ale nawet niewielka ilość glutenu może zniweczyć całą dotychczasową terapię. Dlatego niezwykle istotna jest wiedza na temat dietetyki jaką chory musi sobie przyswoić aby podjąć skuteczną walkę z chorobą. Obecnie na rynku dostępnych jest coraz więcej produktów oznaczonych jako bezglutenowe. Informację o tym znajdziemy na ich opakowaniu. Dostępna jest także mąka niskoglutaminowa, zalecana dla osób z nietolerancją glutenu.